THEME: Corps de Synthèse

The English version of the text is below, following the French one.
Türkçe metin İngilizce versiyondan sonra.

Corps de Synthèse

Aylin Kalem
Directrice du collectif boDig

Parler du corps, c’est convoquer d’emblée une entité de synthèse qui rassemble ou réunit en soi des éléments d’origines diverses* non seulement d’un point de vue biologique mais aussi sociologique et culturel. Nous avons choisi « Corps de Synthèse » comme thématique pour présenter des corporéités particulières issues d’un lieu précis, issues d’Istanbul en Turquie.

A l’exception de Devrim Alpöge, artiste parisien-stambouliote invité, les membres du collectif boDig vivent à Istanbul. Ils sont très réceptifs aux stimuli de leur environnement physique et culturel. L’objectif de cette exposition n’est pas de présenter Istanbul comme une altérité, mais de proposer une approche de la corporéité à travers la perception des artistes, du dynamisme urbain issu de la diversité culturelle, ses antagonismes et son foisonnement.

Istanbul est une ville où une multitude de corps, de sons et d’odeurs s’inscrivent dans un mouvement incessant. La ville exerce sur ses habitants un pouvoir difficilement imaginable pour des non initiés. Le rythme, la vitesse de la vie urbaine stambouliote envahit les individus, ce qui engendre une énergie particulière : des corps sensibles à l’environnement, des comportements libres et spontanés perméables aux sensations créées par les flux de la ville. Cette corporéité est mise en avant à travers le mouvement, la proximité, les contacts physiques…

Les artistes du collectif boDig collaborent aux projets à des niveaux divers et variés. Leurs engagements en dehors du domaine de l’art sont autant de richesses pour chacun des projets menés : ils sont critique, journaliste, enseignant, scénographe, chorégraphe, vidéaste, designer, technicien, photographe… Ils portent tous un intérêt prononcé pour le corps dans son rapport à la technologie et au monde contemporain.

L’exposition « Corps de Synthèse » s’ouvre aux visiteurs avec l’installation Mission Possible de Devrim Alpöge. Cet artiste invité est un vidéaste parisien d’origine turque, qui porte un regard décalé à la vie quotidienne avec ses courts métrages. Dans ses œuvres, il présente une autre réalité des choses, des relations et des situations souvent teintées d’humour. Les gestes et les mimiques, les comportements sociaux du corps en général sont à l’origine de son travail. Ici, Alpöge prépare une installation vidéo en forme de jeu, dans le contexte de la « perception de la Turquie en France ». Il renvoie aux visiteurs les préjugés du grand public envers la Turquie et ses habitants. En exposant librement ces clichés, il fait état de l’absurdité de ces questions avec humour. D’emblée, cette installation permet aux visiteurs de recontextualiser la question de la Turquie.

La deuxième installation est celle de Beliz Demircioglu Cihandide, une chorégraphe et artiste nouveaux médias. Avec Intouch (En contact), elle offre un premier contact corporel au visiteur par le biais de la main. Elle souligne l’importance du toucher dans la relation sociale, et celle du temps comme indispensable pour se comprendre, critiquant ainsi le consumérisme au sein des relations humaines. Le visiteur est invité à toucher une main accrochée au mur afin de voir apparaitre des images. Suite à cet effleurement de la main, les images vidéo se transforment, créant alors un sentiment de profondeur chez le spectateur.

Plus loin, au fond de la salle se dresse une structure plutôt ronde. L’intérieur est de couleur claire et donne une impression de légèreté avec des voiles flottants suspendus du haut des murs. Au milieu, se trouve un petit « ney », l’instrument à vent, et en face un écran blanc, rond. Ainsi la photographe et artiste nouveaux médias Gülay Yigitcan, dans son installation The Breath of Life (Le souffle de la vie), invite-t-elle le visiteur à interagir en soufflant dans le ney. Selon l’intensité du souffle du visiteur, différentes séquences de son se déclenchent ainsi que différentes séquences de vidéo apparaissent. La durée du souffle correspond à la durée de l’image. Gülay revisite donc la pratique traditionnelle du soufisme, une pratique dédiée à la relation entre le corps, le mouvement et le souffle, pour parler de la transmission d’une certaine sensibilité du corps à travers le temps et jusqu’à nos pratiques numériques.

Ensuite, le visiteur a la possibilité de se placer devant des moniteurs pour sentir les odeurs qui émanent de l’installation Encounters_2/Hyperosmia (Rencontres_2/Hyperosmie). C’est une installation interactive olfactive que j’ai conçue avec les artistes du collectif boDig. Travailler avec l’odeur comme matériau dans une installation est un véritable enjeu, un champ tout nouveau à explorer pour boDig. L’idée vient simplement de la ville d’Istanbul elle-même, par son abondance d’odeurs, agréables et désagréables. Si le visiteur s’approche de l’un des trois moniteurs, il perçoit quelque chose qui lui permet peut-être de se plonger dans la « mémoire involontaire proustienne », et des séquences vidéo de parties du corps en mouvement se déclenchent. L’installation peut être visitée par six personnes en même temps, leurs mouvements pouvant provoquer des mélanges d’odeurs de façon aléatoire.

The Crowd In Us (La foule en nous) est une autre installation de Beliz Demircioglu Cihandide dans laquelle l’artiste aborde la relation synthétique du temps au mouvement. Pour elle, Istanbul est une ville qui se présente en une multiplicité de temps. Elle met donc en place une superposition de différents vécus en temps réel, chacun surgissant en relation avec les mouvements et les déplacements du visiteur. Le spectateur se trouve ici et ailleurs, dans l’expérience du présent et du passé, et dans le jeu d’interaction entre ces deux temporalités.

Osman Koç, un jeune artiste travaillant avec les nouveaux médias, propose une installation sonore avec Living Istanbul (Istanbul, la vivante). Le visiteur met des capteurs sur certaines parties de son corps et entend par le biais de son pouls, les sons quotidiens d’Istanbul – comme dans le poème assez connu d’Orhan Veli Kanik J’écoute Istanbul les yeux clos –. L’artiste juxtapose ici le dynamisme de la ville et celui du corps. Ici, le pouls sert d’interface pour produire les sons d’une ville. D’une part, le corps est conçu en tant qu’objet capable de déclencher des sons et d’autre part, comme un sujet capable de les recevoir. Ce dispositif situe donc le corps entre l’état actif et passif, situation dans laquelle celui-ci trouve une existence par son propre rythme, le pouls, comme une extension du corps qui « toucherait » l’espace sonore d’une ville.

The Belly Dancing Kit (Le kit de la danse du ventre) est la seconde installation sonore d’Osman Koç. Il faut non seulement revêtir le dispositif sur le corps mais aussi bouger avec. Le visiteur essaie de trouver le bon rythme dans son mouvement pour que le son se produise avec une certaine régularité. Cette installation humoristique remet en cause l’un des clichés touristiques et populaires dans sa vulgarité : la danse du ventre. Le dispositif est composé d’une ceinture passée autour de la taille du visiteur et d’un miroir placé sur le mur qui reflète dans toute sa simplicité les expériences de « l’inter-acteur ».

Urban Squeeze (La densité urbaine) est une installation conçue par Gülay Yigitcan, Kemal Yigitcan et Cem Uzunoglu, autour d’une approche corporelle face à l’urbanisation rapide d’Istanbul avec ses 14 millions d’habitants. L’espace de l’installation se rétrécit physiquement avec les images vidéo dès l’entrée du visiteur. La vidéo y représente la transformation d’un paysage en un amas de bétons et la diminution de l’espace individuel de ses habitants. Le corps démuni de son propre espace n’a plus qu’à quitter le lieu.

Avec toutes ces installations, quelques questions se posent alors : qu’est-ce qui, dans leurs démarches, amène ces artistes à construire un lien si fort avec leur environnement et ce, en plein processus d’adhésion de la Turquie à l’Union européenne, à la veille de l’événement Istanbul 2010 Capitale européenne de la culture, et dans le cadre de la Saison de la Turquie en France ? Est-ce une réévaluation de l’identité culturelle face à des exigences politiques ? Est-ce une nostalgie, une résistance, une manifestation de leur manière d’être au monde ? Quelles sont les politiques du corps en jeu pour ces jeunes artistes ? Les visiteurs se voient proposer plusieurs pistes de réflexion et ce, non seulement à travers le parcours de cette exposition mais aussi par le biais de ces artistes turcs, capables ainsi de formuler le début de quelques réponses à ces questionnements.


*définition extraite du dictionnaire « Le Larousse »


in English:

Bodies of Synthesis

Aylin Kalem
Director of the boDig collective

To talk about the body is to already convene an entity of synthesis per se which gathers or re-unites in itself elements of diverse origins* not only biologically but also sociologically and culturally. We have chosen “the body of synthesis” as theme in order to present particular corporeality which arises from a precise locality that is Istanbul / Turkey.

With the exception of Devrim Alpöge, -the Turkish origin guest artist living in Paris- all the members of the boDig collective live in Istanbul. They are very receptive of the stimuli of their physical and cultural environment. Therefore, the objective of the exhibition is not to present Istanbul as an alterity but to propose an approach to corporeality through the artists’ perception of the urban dynamism issued from cultural diversity, conflicts and all sorts of abundance.

Istanbul is a city where a multitude of bodies, sounds and smell is inscribed in an incessant movement. The city is exercising on its inhabitants a power which can hardly be imagined by an outsider. The energy, rhythm and speed of the urban life of Istanbul invade its people, creating a particular corporeality: bodies susceptible to the environment, free and spontaneous behaviours permeable to the sensations created by the flux of the city. The corporeality is put forth through touch, movement, proximity, physical contacts…

The artists of the boDig collective collaborate with each other in various levels. They are also involved in many activities outside arts & new media. They are critic, journalist, instructor, dramaturg, choreographer, video artist, designer, technician, photographer… They all have an interest towards the body in its relation to technology and the contemporary world.

The exhibition is introduced with Mission Possible by Devrim Alpöge. This guest artist is a Parisian video artist of Turkish origin, who maintains a shifted gaze towards daily life with his short films. In his works, he presents an alter reality of things, relations and situations often with a touch of humour. The gestures and mimics, the social bodily actions in general are at the origin of his works. Here, Alpöge prepares a video installation in the form of a game, within the context of the “perception of Turkey in France”. He sends back to the visitors, the prejudgements of the general public towards Turkey and its inhabitants. By freely exposing these clichés, he emphasises with humour, the absurdity of these questions. Thus, this installation provides the visitors with a reflexion on the Turkish context.

The second installation in the itinerary of the exhibition is that of Beliz Demircioğlu Cihandide, choreographer and a new media artist. With Intouch, she offers a first bodily contact to the visitor through the hand. She emphasises the importance of the touch in social relation, and time as unavoidable for mutual understanding, in the form of a critique of the consumption of the human relations by speed. The visitor is encouraged to touch the hand which is attached to the wall in order to visualise the images. The video images transform with time, following the touch. Beliz creates here, a feeling of depth to invite the spectator to her proposal.

Further, at the end of the exhibit space, there stands a structure rather round. The interior is of bright colour and gives an impression of lightness with floating curtains suspended from the top of the walls. In the centre, there is a small “ney” (a blowing instrument) and a round white screen across. Gülay Yiğitcan, photographer and a new media artist invites thus, the visitor to interact by blowing the ney in her installation The Breath of Life. Regarding the intensity of the blow, different sequences of sound and video will be triggered. The duration of the blow corresponds to the duration of the image. Hence, Gülay re-visits the traditional practice of Sufism, -a practice dedicated to the relation among the body, the movement and the breath- in order to put forward the transmission of a certain sensitivity of the body across time, towards our digital practices.

Up the stairs, the visitor can stand in front of the monitors in order to smell the odours, which the installation Encounters_2/Hyperosmia reveals. This is an interactive olfactive installation which I have conceived with the boDig collective. Working with the odour in an installation is a challenge, a completely new field of exploration for boDig. The idea comes simply from the city of Istanbul itself, from its abundance of all kinds of smell, pleasing and displeasing. If the visitor approaches one of the three monitors, he will sense a smell which will perhaps provide him to immerse in a sort of “Proustian involuntary memory”, and the video sequences of the body parts in movement will be triggered. The installation can be visited by up to six people at a time, their presence triggering a random mix of smells.

The Crowd In Us is another installation of Beliz Demircioğlu Cihandide in which she addresses the synthetic relation of time to movement. Departing from the impression that Istanbul is a city that presents itself in a multiplicity of time, the artist puts forward in real-time a superposition of different times emerging in relation to the movement of the visitor. The spectator finds himself here and there, experiencing the present and the past, and in the play of interaction in-between.

Osman Koç, a young artist working in new media proposes a sound installation with Living Istanbul. The visitor will listen to the daily sounds of Istanbul – as in the well-known poem of Orhan Veli Kanık I am listening to Istanbul my eyes closed- through his own pulse by putting sensors on certain parts of his body. The artist juxtaposes the dynamism of the city with that of the body. Here, the pulse serves as an interface to produce the sounds of a city. On the one hand, the body is conceived as an object, like a tool that triggers the sounds, and on the other hand, as a subject that receives the sounds. This system positions the body in a state between active and passive, in a situation in which the body finds a new existence through the pulse –as an extension of the body- in order to “touch” the soundscape of a city.

The Belly Dancing Kit is the second sound installation of Osman Koç. This time, it will not be enough to put the device on the body but also to move with it. The visitor will try to find a good rhythm in his movement so that the producing sound will be in a certain regularity. This humoristic installation tackles with a touristic and popular cliché in all its vulgarity: the belly dancing. The system is composed of a belt put around the waist of the visitor and of a mirror, simply reflecting the experiences of the “interactor”.

Urban Squeeze is an installation designed by Gülay Yiğitcan, Kemal Yiğitcan and Cem Uzunoğlu, around a bodily approach to Istanbul’s rapid urban growth with its 14 million of inhabitants. The space of the installation will be physically shrunk once the visitor enters. The video represents the transformation of a landscape into a heap of concrete, and the diminution of the personal space of its inhabitants. Deprived of its space, the body is left with nothing but to leave the installation.

With all these installations, some questions arouse: what brings these artists to establish a strong link with their environment, in the process of the adhesion of Turkey to EU, on the eve of Istanbul 2010 - the European Capital of Culture, and within the frame of the Season of Turkey in France? Is this a re-evaluation of the cultural identity, facing the political requirements? Is this nostalgia, a resistance, a manifestation of their being-in-the-world? What body politics is at play for these young artists? Numerous paths of reflexion will be proposed to the visitors along the exhibition, for them to come up with the beginnings of some possible answers to these questionings.

*An extract of the definition of synthesis in "Le Larousse"

Türkçe metin

Sentez Bedenler

Aylin Kalem

Bedenden bahsetmek, sadece biyolojik olarak değil aynı zamanda sosyolojik ve kültürel olarak doğrudan kendi içinde çeşitli kaynaklı unsurları barındıran ve birleştiren* sentez bir bütünü öne sürmektir. Türkiye ve İstanbul özelindeki kendine özgü bedensellikleri sunmak adına "Sentez Bedenler"’i tema olarak belirledik.

Sergiye davet ettiğimiz Paris’te yaşayan Türk sanatçı Devrim Alpöge dışında, boDig Derneği üyelerinin tümü İstanbul’da yaşamaktadır. Hepsi de bulundukları fiziksel ve kültürel çevreden beslenmektedir. Bu serginin amacı, İstanbul’u öteki olarak sunmak değil kültürel çeşitlilik, karşıtlık ve her türlü bolluğu içeren bir kent dinamizmi karşısında sanatçıların algıları üzerinden bedenselliğe bir yaklaşım önermektir.

İstanbul, pek çok beden, ses ve kokunun durmak bilmeyen bir hareketlilikte içine işlediği bir kenttir. Bu şehrin kendi sakinleri üzerinde dışarıdan algılanması zor bir gücü vardır. İstanbul kent yaşamının ritmi ve hızı bireyleri ele geçirir ki bu da kendine has bir enerji doğurur: bulunduğu ortama duyarlı bedenler, şehrin akışının yarattığı duyumlara açık, özgür ve anlık beden davranış biçimleri. Böylesi bir bedensellik hareket, fiziksel mesafe ve temastan ileri gelir.

boDig üyeleri farklı biçimlerde ve seviyelerde birlikte çalışırlar. Yeni medya alanı dışında da çeşitli alanlarda üretim yapmaktadırlar. Eleştirmen, gazeteci, öğretim üyesi, dramaturg, koreograf, video sanatçısı, tasarımcı, teknisyen, fotoğraf sanatçısıdırlar. Her biri de bedene teknolojik ve çağdaş kapsamda yaklaşırlar.

"Sentez Bedenler" sergisi ziyaretçilere Devrim Alpöge’nin Mission Possible (Mümkün Görev) yerleştirmesiyle açılır. Paris’te yaşayan bu konuk sanatçı, çalışmalarında gündelik yaşama farklı bakış getiren bir video sanatçısıdır. Kısa filmleri sıklıkla, ilişkilere ve durumlara ayrıksı bir gerçeklik getiren nükte barındırır. Genellikle çalışmalarına kaynak oluşturan malzemeler jestler, mimikler ve bedenin sosyal tutumlarıdır. Alpöge burada, "Fransa’daki Türkiye algısı" üzerine oyun biçiminde bir video hazırlar. Ziyaretçilere, Türkiye ve halkına yönelik genel Fransız önyargısını yansıtır. Klişeleşmiş yerleşik soruların saçmalığını nükteyle sunar. Böylelikle, bu yerleştirme ziyaretçilere Türkiye sorununu yeni bir bağlamda ele almalarını sağlar.

İkinci yerleştirme ise koreograf ve yeni medya sanatçısı Beliz Demircioğlu Cihandide’nindir. Intouch (Dokunarak) ile, ziyaretçi el yoluyla sergiyle ilk fiziksel temasını sağlar. Toplumsal ilişkide dokunmanın ve birbirini anlamada zamanın kaçınılmazlığının -insan ilişkilerinde tüketimin eleştirisini yaparcasına- önemini vurgular. Kişi, görüntünün oluşması için duvara monte edilmiş bir ele dokunmaya davet edilir. El temasının sonucunda görüntü dönüşür ve izleyicide derinlik hissi yaratılır.

Daha ileride, mekânın öteki ucunda yuvarlakça bir yapı durmaktadır. Yapının içi açık renktedir ve uçuşan tüllerle bir hafiflik hissi yaratılır. Ortada küçük bir ney, karşısında ise yuvarlak bir ekran vardır. Fotoğraf ve yeni medya sanatçısı Gülay Yiğitcan, The Breath of Life (Yaşamın Nefesi) adlı yerleştirmesinde böylelikle ziyaretçiyi neye üfleyerek etkileşime davet eder. Nefesin şiddetine göre, farklı sesler ve farklı video kesitleri harekete geçer. Nefesin süresi videonun süresini de belirler. Sanatçı bu yolla, beden, hareket ve nefes arasındaki ilişkiye adanan Sufi geleneğini yeni bir bakışla ele alır. Belli bir beden duyarlılığını, tarihsel yolculuğunda günümüzdeki dijital uygulamalara taşır.

Sergi ziyaretçisi bundan sonra, monitörlerin karşısında durarak Encounters_2/Hyperosmia (karşılaşmalar_2/Hiperosmi) adlı yerleştirmeden yayılacak kokuları duyabilir. Bu, benim boDig sanatçılarıyla birlikte oluşturduğum etkileşimli koku üzerine bir enstalasyondur. Koku üzerine çalışmak boDig için yeni bir araştırma alanıdır. Çıkış noktası, hoş ve nahoş kokuların bolluğuyla İstanbul kentinin ta kendisidir. Ziyaretçi üç monitörden birine yaklaştığında, Proustvari istemsiz belleğe benzer bir duyumsamaya yönelebilir ve beden bölümlerinden oluşan video kesitleri belirir. Yerleştirmeye aynı anda 6 kişi katılabilir, onların hareketiyle çeşitli karışımlarda koku yayılır.

The Crowd In Us (İçimizdeki Kalabalık) zaman ve hareket arasındaki ilişki üzerine Beliz Demircioğlu Cihandide’nin bir başka yerleştirmesidir. Sanatçı bu çalışmasını İstanbul’un pek çok zamanı aynı anda yaşadığından yola çıkarak oluşturur. Ziyaretçinin hereketlerine ve mekânda yer değiştirmesine bağlı olarak farklı yaşanmışlıkları gerçek-zamanda üst üste gösterir. Katılımcı kendisini burada ve orada, şimdi ve geçmiş arasında, ve ikisi arasındaki etkileşim oyununda görür.

Yeni medya alanında çalışan genç sanatçı Osman Koç, Living Istanbul (Yaşayan İstanbul) adında bir ses enstalasyonu sunuyor. Katılımcı bu çalışmada, bedeninin çeşitli bölgelerine sensörler yerleştirir ve kendi nabzının atış hızına bağlı olarak İstanbul’un gündelik seslerini duyar, - Orhan Veli Kanık’ın "İstanbul’u dinliyorum gözlerim kapalı" adlı meşhur şiirine bir atıftır. Sanatçı burada, kentin dinamizmiyle bedeninkini üst üste bindirir. Nabız bu çalışmada, bir şehrin seslerini dinlemek için bir arayüze dönüşür. Beden, bir yandan sesleri harekete geçiren bir nesne olarak ele alınır, bir yandan da bunları algılayan bir öznedir. Böylelikle, bu düzenekte beden, kentin ses mekânına dokunan kendi ritmi ve nabzı sayesinde aktif ve pasif arasında bir yerde konumlanır.

The Belly Dancing Kit (Göbek Dansı Kiti) Osman Koç’un ikinci ses enstalasyonudur. Düzeneği üste giymek bu kez yeterli değildir, katılımcının hareket etmesi de beklenir. Ziyaretçinin, sesin düzgün bir şekilde çıkması için kendi bedeninde doğru bir ritm tutturması gerekir. Bu yerleştirme nükteli bir biçimde turistik ve popüler bir klişe olarak göbek dansını tüm kabalığıyla gözler önüne serer. Düzenek, ziyaretçinin beline takacağı bir kemer ve hareketlerini tüm basitliğiyle yansıtacak bir boy aynasından oluşur.

Urban Squeeze (Kentsel sıkışıklık) Gülay Yiğitcan, Kemal Yiğitcan ve Cem Uzunoğlu’nun birlikte oluşturdukları, 14 milyon nüfuslu İstanbul’un hızlı kentsel dönüşümüne bedensel tepki veren bir yerleştirmedir. Bu enstalasyonda mekân,video görüntüleriyle birlikte ziyaretçinin girişiyle fiziksel olarak daralır. Videoda doğa görüntüsünün hızla betona dönüşümü izlenir ve kişisel mekân gitgide küçülür. Mekânsız kalan bedenin enstalasyon alanını terk etmekten başka çaresi kalmaz.

Tüm bu yerleştirmeler şu soruları getiriyor : Türkiye’nin Avrupa Topluluğu müzakere sürecinde, İstanbul 2010 – Avrupa Kültür Başkenti arifesinde ve Fransa’da Türkiye Mevsimi çerçevesinde, bu sanatçıların çalışmalarında kendi çevreleriyle böylesine güçlü bir bağ kurmalarına sebep olan hangi yaklaşımdır? Siyasi yaptırımlar karşısında kültürel kimliğin yeniden değerlendirilmesi mi? Nostaljik bir yaklaşım mı, direniş mi yoksa varoluş biçimlerinin bir göstergesi mi? Bu sanatçılar için ne türden bir beden politikası söz konusudur? Ziyaretçiler bu sergi boyunca ve bu Türk sanatçılar sayesinde bu sorulara cevap oluşturabilecek ilk denemelere açılan pencerelerle karşılaşacaklar.

Le Larousse’tan alıntı.